Położenie i krajobraz

Powidzki Park Krajobrazowy leży w północno-wschodniej Wielkopolsce. Większa część chronionego obszaru położona jest w obrębie mezoregionu Pojezierze Gnieźnieńskie, natomiast fragmenty na zachodzie i południowym zachodzie wchodzą w skład Równiny Wrzesińskiej. Park obejmuje tereny znajdujące się między jeziorami: Kamienieckim (poza granicami parku), Kownackim, Powidzkim oraz Ostrowite. Rzeźba terenu ma charakter młodoglacjalny i obejmuje liczne zróżnicowane formy: rynny polodowcowe, moreny czołowe i denne oraz równiny sandrowe.

Najważniejszym elementem decydującym o charakterze krajobrazu parku jest zespół dużych, głębokich jezior polodowcowych. Część z nich charakteryzuje się urozmaiconą, malowniczą linią brzegową, na niektórych znajdują się wyspy. Większość jezior położona jest w obrębie dwóch rynien polodowcowych: rynny, w której skład wchodzi Jezioro Powidzkie oraz mniejsze jeziora leżące na jego przedłużeniu w kierunku północno-wschodnim aż po Jezioro Ostrowskie (poza parkiem), oraz drugiej rynny, zajętej przez jezioro Niedzięgiel i dolinę Małej Noteci (zwanej również Notecią Zachodnią) przepływającej przez Jezioro Białe, Jezioro Skubarczewskie oraz jezioro Słowikowo. Wśród tutejszych jezior na uwagę zasługują zwłaszcza akweny zaliczane do największych (Jezioro Powidzkie, jezioro Niedzięgiel) i najgłębszych (Jezioro Powidzkie, Jezioro Budzisławskie) w regionie. Nie brak również licznych małych zbiorników o charakterze eutroficznym, podmokłych obniżeń i oczek wodnych otoczonych roślinnością wodno-błotną, które stanowią istotne urozmaicenie krajobrazu rolniczego. Przez opisywany obszar przebiega dział wodny pomiędzy zlewnią Noteci a Warty. Biorą tu swój początek rzeki: Mała Noteć (wypływa z jeziora Niedzięgiel, a uchodzi do Noteci w rejonie Pakości) i Meszna (wypływa z Jeziora Powidzkiego, a uchodzi do Warty w rejonie Ciążenia).

W granicach parku nie ma dużych ośrodków miejskich i przemysłowych. Przy większych kąpieliskach powstało kilka dużych kompleksów rekreacyjnych (Skorzęcin, Tręby Stare, Przybrodzin, Powidz, Giewartów), a wzdłuż wielu jezior (zwłaszcza Jeziora Powidzkiego) wydzielono szereg działek rekreacyjnych z zabudową letniskową, co ma niekorzystny wpływ na walory krajobrazu i utrudnia dostęp do linii brzegowej. W krajobrazie przeważają tereny rolnicze (ponad 45% powierzchni). Znaczące obszary (około 30% powierzchni parku) zajmują również tereny leśne, a największy zwarty kompleks rozciąga się na północ od Jeziora Powidzkiego i jeziora Niedzięgiel. Lasy zajmują przede wszystkim mało żyzne, piaszczyste i żwirowe pola sandrowe. Żyźniejsze siedliska wykorzystywane są jako pola uprawne i – w znacznie mniejszym stopniu – w charakterze użytków zielonych.